به نقل از «مهر»

طریق العلماء؛ بررسی سیره علمای شیعه در پیاده روی اربعین

تاریخ انتشار: ۱۸ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۹۷۱۸۰۸

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها- محمد رضا سلمانی عبیات*: زیارت اربعین در طول تاریخ همواره مورد توجه شیعیان بوده است و ریشه‌های این موضوع می‌توان در نخستین سال‌های پس از شهادت امام حسین علیه السلام و در زیارت یکی از شاخص‌ترین شیعیان تاریخ یعنی جابر بن عبدالله انصاری جست‌وجو کرد.

در میان دوران تاریک بنی امیه، بنی مروان و بنی العباس روند این زیارت با فراز تو نشیب‌های گسترده‌ای همراه بود و با وجود فشار حکومت‌های زمانه چراغ این زیارت هیچگاه رو به خاموشی نه نهاد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در این بین و در دوران آل بویه و پشتیبانی نهاد حکومتی از شیعیان، زیارت اربعین توسط شیعیان اوج گرفت و همچون دیگر شعائر شیعه شناخته شد.

سیره علمای شیعه در طول تاریخ همواره بر این اصل استوار بود که این زیارت باید با جدیت دنبال شود و موضوع «پیاده روی» امری بود که آنان خود به انجامش مبادرت می‌ورزیدند.

گرچه که از «سید محمود شاهرودی» و «محدث نوری» به عنوان احیاگران سنت پیاده روی اربعین در قرن گذشته شناخته می‌شوند ولی تاریخ بر این موضوع دلالت دارد که شواهدی بر پیاده روی علمای اعلام در قرن‌ها قبل تر از آن دارد.

«ولیام کنت لوفتس» شرق شناس مشهور انگلیسی که در سال ۱۲۷۱ هجری قمری به عراق سفر کرده بود و از راه نجف به کربلا رفته بود از مسیری در جوار رود و باغ‌ها خبر می‌دهد که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این راه در واقع همان «طریق العلماء» است که در برهه‌هایی از زمان توسط علما و مراجع مورد استفاده قرار می‌گرفته است و نشانه‌ای از سنت پیاده روی در میان علما در طول قرون مختلف دارد.

در اینجا به سیره سه تن از علمای بزرگ شیعه اشاره می‌شود؛ نخست، «محدث نوری» است، میرزا حسین نوری از علمای بزرگ و مراجع عظام شیعه است که در سال ۱۳۲۰ در نجف اشرف از دنیا رفت، وی استاد شیخ عباس قمی است در خصوص ایشان آمده است: «ومما سنه فی تلک الأعوام زیارة سید الشهدا علی الأقدام، فقد کان ذلک فی عصر الشیخ الأنصاری فی سنن الأخیار وأعظم الشعائر، لکن تُرک فی الأخیر».

از جمله اموری که محدث نوری آن ترویج کرد، زیارت امام حسین (ع) با پای پیاده بود. زیارتی که در دوران شیخ مرتضی انصاری از جمله سنت‌های بزرگان بود و لیکن به دست فراموشی سپرده شده بود (نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، آقا بزرگ طهرانی: ج ۲ ص ۵۴۷).

دومین علامه شیعه «علاّمه امینی» است؛ علامه امینی که از جمله پیشتازان تثبیت و اشاعه شعائر حسینی بود، زیارت پیاده امام حسین (ع) را بر خود واجب می‌دانست: علامه امینی بسیار با پای پیاده به زیارت امام حسین علیه السلام می‌رفت که أجر بالایی داشته باشد و به همراه او جمعی از مؤمنان و دوستان نزدیکش بودند و او ۳ - ۴ روز را در راه نجف تا کربلا سپری می‌کرد (ربع قرن مع العلامة الأمینی، حسین الشاکری ص ۳۱).

سومین علامه شیعه «آیت الله مرعشی نجفی» است؛ آیت الله مرعشی نجفی در سال ۱۳۱۵ ه. ق در نجف به دنیا آمد از مراجع عظام تقلید بود و در ۱۴۱۱ ه. ق در قم وفات کرد در خصوص ایشان آمده است: روزی آیت الله مرعشی نجفی برایم تعریف کرد که زمانی که در نجف حضور داشت. بیش از ۲۵ بار با پای پیاده به زیارت امام حسین (ع) مشرف شد و در این مسیر تعداد قابل توجهی از طلاب علم همراه او بودند که در بین آنها، سید محسن حکیم، سید محمود شاهرودی و سید ابوالقاسم خویی حضور داشتند (قبسات من حیاة السید المرعشی آیت الله سید عادل العلوی ص ۲۴).

در این بین همانگونه که اشاره شد که زیارت پیاده امام حسین (ع) به عنوان یکی از شعائر حسینی پیش از قرن ۱۳ هم در جریان بوده است و برخی از علما در راه زیارت به دلیل شرایط سخت راه از دنیا رفته‌اند.

شیخ «اسحاق خمایسی نجفی» یکی از علمای بزرگ و مجتهدین شیعه قرن ۱۲ هجری در نجف اشرف و معاصر علامه بحر العلوم و شیخ جعفر کاشف الغطاء رضوان الله علیهم است.

وی که به پرهیزگاری و زهد و تقوا شهره بود. در سال ۱۱۷۳ هجری و طبق سنت مشهور علما و در تکمیل منش اهل بیت و شیعیان در حالی که به قصد زیارت امام حسین (ع) خارج شده بود. در مسیر نجف اشرف به کربلای معلی به دلیل تشنگی شدید درگذشت. پیکر مطهر ایشان بعد از آن به نجف اشرف آورده شد و در محله العماره نجف در منزلش دفن شد.

شیخ اسحاق خمایسی نجفی در سال ۱۱۷۳ هجری درگذشت. خاندان خمایسی، خاندانی بزرگ و اهل علم در نجف اشرف بود و شیخ اسحاق نیز یکی از بزرگان این خاندان به شمار می‌رود.

او نزد علامه بحر العلوم و شیخ جعفر جنابی تحصیل کرد. شیخ اسحاق در راه زیارت کربلا؛ و در مسیر نجف به کربلا از تشنگی در گذشت. سید احمد عطار در رثای او گفته است: «به علت درگذشت اسحاق علم و عمل هم مرد (أعیان الشیعة نویسنده: السید محسن الأمین جلد: ۳ صفحه: ۲۷۰)».

در کتاب طبقات الفقهاء در خصوص وی آمده است: «شیخ اسحاق خمایسی نجفی، شخصیتی فقیه و امامی مجتهد و اهل زهد و تقوا بود. وی از شاگردان علامه بحر العلوم و شیخ جعفر کاشف الغطا است».

وی هنگامی که برای زیارت امام حسین (ع) از نجف به کربلا خارج شده بود به دلیل تشنگی در سال ۱۱۷۳ هجری از دنیا رفت (موسوعة طبقات الفقهاء نویسنده: اللجنة العلمیة فی مؤسسة الإمام الصادق (علیه السلام) جلد: ۱۲ صفحه: ۴۵۶).

مرحوم آقا بزرگ تهرانی در خصوص وی نوشته است: شیخ اسحاق خمایسی نجفی، دانشمندی پرهیزگار بود. وی برای زیارت سید الشهدا علیه اسلام خارج شده بود ولی در حالی که در راه مانده بود از تشنگی درگذشت. (طبقات اعلام الشیعه نویسنده: آقا بزرگ تهرانی جلد: ۶ صفحه: ۵۵).

بر اساس گفته علامه آل محبوبه در کتاب ماضی نجف و حاضرها، آل خمایسی از حله نجف مهاجرت کردند و در گذشته از خاندان اهل علم شناخته می‌شدند.

اساساً از نگاه شیعه وفات در مسیر زیارت امام حسین علیه السلام جایگاه ویژه‌ای دارد، جایگاهی که بسیار ارزشمند و بسیار شبیه به شهدای بزرگ اسلام است.

از امام صادق علیه السلام در خصوص جزای کسی که در مسیر زیارت امام حسین (ع) فوت کند، آمده است که یکی از اصحاب ایشان پرسید: اجر کسی که در سفر به طرف آن حضرت فوت کرده چیست؟ حضرت فرمودند: فرشتگان مشایعتش کرده و برای او حنوط و لباس از بهشت آورده و وقتی کفن شد بر او نماز خوانده و روی کفنی که بر او پوشانده‌اند فرشتگان نیز کفن دیگری قرار می‌دهند و زیر او را از ریحان فرش می‌نمایند و زمین را چنان رانده و جلو برده که از جلو فاصله سه میل طی شده و از پشت و جانب سر و طرف پا نیز مانند آن این مقدار می‌گردد و برای آن دربی از بهشت به طرف قبرش گشوده شده و نسیم و بوی خوش بهشتی به قبر او داخل گشته و تا قیام قیامت بدین منوال خواهد بود (بحار الأنوار - ط دارالاحیاء التراث نویسنده: العلامة المجلسی جلد: ۹۸ صفحه: ۷۸).

*پژوهشگر تاریخ شیعه

کد خبر 5585666

منبع: مهر

کلیدواژه: اربعین 1401 زائران اربعین اربعین حسینی اربعین حسینی اربعین 1401 بوشهر زائران اربعین مرز مهران کرمانشاه مرز خسروی زیرساخت های مرزی اربعین ویروس کرونا گرگان مرز شلمچه خراسان رضوی مشهد اردبیل زیارت امام حسین علیه السلام شیخ اسحاق پیاده روی آیت الله نجف اشرف

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۹۷۱۸۰۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مطابق با سیره امام صادق(ع) نهی از منکر باید همراه با محبت باشد

خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه: فردا ۲۵ شوال سالروز شهادت صادق آل محمد (ص) رییس مذهب شیعه جعفری است. امام صادق (علیه السلام) در سال ۱۴۸ قمری به دست عوامل منصور دوانقی مسموم شد و بر اثر آن، به شهادت رسید.

برای تبیین سیره تبلیغی امام صادق (ع) باید مقدماتی در خصوص تبلیغ صحیح بیان کرد. تبلیغ به معنای رساندن پیام به فرد یا افراد است. خداوند در آیه ۵۴ سوره نور می‌فرماید: «قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَیْکُمْ مَا حُمِّلْتُمْ وَإِنْ تُطِیعُوهُ تَهْتَدُوا وَمَا عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ»، همچنین در آیه ۱۸ سوره عنکبوت می‌فرماید: «وَإِنْ تُکَذِّبُوا فَقَدْ کَذَّبَ أُمَمٌ مِنْ قَبْلِکُمْ وَمَا عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ». در هر دو آیه از «الْبَلَاغُ الْمُبِینُ» استفاده شده و اساساً از شئونات رسالت، تبلیغ و رساندن پیام است و این رساندن اینگونه نیست که حرفی روی هوا زده شود، بلکه مقصود آن است که باید پیام بر دل‌ها اثر کند.

تبلیغ، عناصر و مولفه‌هایی دارد. هرکسی که مشغول کار تبلیغی می‌شود در واقع می‌خواهد پیام مهمی را برساند. از جمله عناصر مهم دیگر تبلیغ، پیام رساننده و در وهله بعد کسی است که پیام را دریافت می‌کند.

همچنین شیوه رساندن پیام و اینکه از چه ابزار و شیوه‌ای برای بیان پیام استفاده می‌شود از اهمیت برخوردار است. در تبلیغ رساندن پیام است که اهمیت دارد؛ پس از مقدماتی که به آن اشاره شد به سیره تبلیغی امام صادق (ع) می‌رسیم که درباره تمامی مؤلفه‌های یاد شده می‌توان نظر امام را جویا شد و پیگیری کرد. طبیعتاً الگو قرار دادن آن حضرت تأثیر بسزایی در امر تبلیغ دین دارد.

عمیق بودن و کوتاه بودن پیام اهمیت به سزایی دارد، امام صادق (ع) این مولفه‌ها را در قالب موضوعاتی نظیر امام شناسی، مبارزه با انحرافات و مبارزه با طاغوت و ظلم و ستم، وحدت و برادری، تاکید بر مواسات و حمایت از نیازمندان و بسیاری از امور مهم دیگر بیان می‌فرماید و همه این پیام‌ها موضوعیت دارند، از سوی دیگر مبارزه با غلات را در دستور کار خود قرار می‌دهد، یعنی کسانی که پیام غلط و دروغ را در جامعه می‌پراکنند، افرادی که در امر محبت به اهل بیت (ع) اهل افراط هستند و آنان را در جایگاه خدایی می‌نشانند.

در شرایط امروز ابزارها متفاوت شده و تبلیغ در قالب‌های مختلف از جمله فضای مجازی نمود یافته و با شکل سنتی خود فاصله فراوانی گرفته است، بنابراین مبلغ باید پیام را در روزگار کنونی به بهترین شکل به مخاطب منتقل کند. مبلغ نباید از ناملایمات خسته شود و باید به حرفی که خود می‌زند باور داشته و به آن عمل کند، باید صبور باشد و با سعه صدر به سوالات پاسخ بگوید. این موارد را در بیانات و سیره امام صادق (ع) می‌توان یافت.

مساله دیگری که در مورد مبلغ اهمیت دارد و در سیره امام صادق (ع) به وضوح نمایان است، عامل بودن به آن چیزی است که مبلغ مردم را به آن دعوت می‌کند، به بیان دیگر عالم عامل بودن؛ لذا امام صادق (ع) می‌فرماید: «کونوا دعاة الناس بغیر ألسنتکم» (با غیر زبان‌هایتان مردم را دعوت کنید). این بدان معناست که باید در مقام عمل مردم را دعوت کرد؛ مردم باید مشاهده کنند که مبلغ خود اهل عمل است و به سخنانی که مطرح می‌کند عمل کرده و صرفاً شعار نمی‌دهد. امام صادق (ع) در حدیث دیگری نیز همین مساله را مورد توجه قرار داده و می‌فرماید با عمل خود بدون اینکه سخن بگویید و به صورت خاموش، مردم را به سنت ما اهل بیت دعوت کنید.

«مفضل بن عمر» از شاگردان و اصحاب امام صادق (ع) بود، روزی در خیابان دو نفر را مشاهده کرد بر سر موضوع ارث با یکدیگر دچار اختلاف شده بودند، مفضل این دو را به منزل خود دعوت کرد و پس از حل مشکل آنها و فیصله دادن دعوا با پرداخت ۴۰۰ درهم از جیب خود گفت: این درهم‌ها برای من نیست بلکه از آن امام صادق (ع) است که این مبلغ را نزد من گذاشته است تا با آن مشکلات شیعیان را حل کنم؛ این رویکرد امام در واقع همان اقدام عملی است.

از سوی دیگر مبلغ باید انسان زیرکی باشد و به راحتی دچار فریب نشود. این سیره امام صادق (ع) است، برای مثال در برخورد با ابومسلم، ابوسلمه خلال و بسیاری از موارد دیگر حضرت متوجه شدندکه آنان به دنبال مطامع سیاسی خود هستند و لذا حضرت در زمین این افراد بازی نکردند؛ یک مبلغ نیز باید چنین باشد و با شناخت موقعیت و زمان و مکان سخن بگوید، از سوی دیگر توجه به تبلیغ آشکار و پنهان نیز اهمیت دارد. امام صادق (ع) با توجه به شرایط آن روزگار تبلیغ پنهانی را هم تجربه کردند، همچنین با توجه به موقعیت خاصی که از نزاع میان بنی امیه و عباسیان پیش آمده حوزه علمیه بزرگی را سامان داده و شاگردان متعددی را تربیت کردند؛ همچنین به پرسش‌ها در قالب برگزاری مناظرات پاسخ گفته و با افرادی چون ابن مقفع، سفیان ثوری و … مناطره داشتند.

مطابق با سیره امام صادق (ع) امر به معروف یا نهی از منکر باید همراه با محبت باشد. در دوران زندگی آن امام همام ابوبصیر از یاران نزدیک امام صادق (ع) می‌گفت: مرا همسایه‌ای بود که مرتکب کارهای ناشایست متعدد می‌شد به درخواست خودش حال وی را برای امام بازگو کردم. حضرت فرمود: به او بگو که: «آنچه را که تو بر آن هستی واگذار و من از برای تو بر خدا بهشت را ضامن می‌شوم؛ دَعْ مَا أَنْتَ عَلَیْهِ وَ أَضْمَنَ لَکَ عَلَی اللَّهِ الْجَنَّةَ».

به شقرانی به اعتبار اینکه یکی از اجدادش برده بوده و رسول خدا او را آزاد کرده بود «مولی رسول اللّه» می‌گفتند و این افتخاری برای وی بود. امام با کمال محبت به ایشان فرمود: «کار خوب از هر کسی خوب است، ولی از تو به واسطه انتسابی که با ما داری و تو را وابسته به خاندان رسالت می‌دانند خوب‌تر و زیباتر است. و کار بد از هرکس بد است، ولی از تو به خاطر همین انتساب زشت‌تر و قبیح‌تر است»

نکته دیگر آن است که در امر تبلیغ باید مخاطب شناس باشیم، امام صادق (ع) همواره نسبت به جوانان تاکید داشت و آنان را به کسب معارف دین و دانش اندوزی دعوت می‌کرد. توجه به مخاطبان جوان از جمله مسائلی بود که حضرت به آن توجه داشت؛ همچنین توجه به ظرفیت روحی افراد در انتقال یک پیام، امام صادق (ع) فرمود: کسانی که ایمان کامل‌تری دارند نباید از دیگران بیشتر از ظرفیتشان انتظاری داشته باشند.

اما یکی از مهمترین روش‌ها در سیره تبلیغی امام صادق (ع) آن است که ایشان در لحظات خاص پیام را منتقل می‌کنند؛ برای مثال حضرت در لحظات پایانی عمر مبارک خود، اقوام و نزدیکان را فراخوانده فرمودند: شفاعت ما اهل بیت به کسی نمی‌رسید که نمازش را سبک بشمارد؛ همچنین در باب زمان شناسی می‌توان به بهره‌برداری حضرت از مجلس عزای امام حسین (ع) اشاره داشت، رساندن پیام و بیان مطالب مختلف در ایام حج، بنابراین مکان و زمان اهمیت بسزایی در انتقال پیام دارد. در نهایت باید بر این نکته تأکید کرد که تبلیغ و رساندن پیام عناصری دارد. این عناصر تک تک باید مورد توجه قرار بگیرند تا پیام به درستی منتقل شود، همه این موارد در سیره امام صادق (ع) قابل مشاهده است.

کد خبر 6083774